İnsan ve şempanzenin protein-kodlama
genomları sadece %1 farklılıkla hayret verici bir şekilde birbirine benziyor…
Bizi “İnsan” yapan biyolojik özellikleri anlamak şaşırtıcı bir durum ve son
zamanlardaki araştırmanın sıkça tartışılan kısmını oluşturuyor. İsviçre Biyoinformatik Enstitüsü’ndeki (SIB)
ve Lozan Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, yeni bir yaklaşımla ilk kez
beyindeki genlerin düzenlenme şekline göre uyarlanabilir insana-özgü
değişimlerinin yerini tam olarak tespit ettiler. Bu sonuçlar; insan evriminin
üzerinde çalışmada, gelişimsel biyoloji ve nörobilimde yeni perspektifleri
sunabilir. Araştırmanın tezi Science
Advances adlı dergide yayınlandı.
Gen İfadesi, Gen Dizilimi Değil!
Araştırmacılar, insanı kuyruksuz maymun akrabalarından neyin farklı
kıldığını açıklamak için uzun zamandır anahtar rolün DNA diziliminden değil,
genlerin düzenlenmesinden (ne zaman ve nasıl şiddetle gen ifade ediliyor)
kaynaklandığını iddia ediyorlardı. “Gen Karartıcı (Gene Dimmer)” olarak hareket
eden düzenleyici elementlerin ve pozitif (olumlu) seçilen genlerin tam olarak
yerini tespit etmek, araştırmacıları
bozguna uğratan bir meydan okumaydı!
SIB’nin Grup Lideri ve tezin yardımcı yazarı Marc Robinson-Rechavi şöyle
dedi: "Bu gibi baştan çıkaran sorulara yanıt verebilmek için, bir kişinin
“Pozitif Seçim” olarak adlandırılan genomdaki kısımları tanımlaması gerekiyor.
Yanıt, evrimsel soruları irdelemeye ve bilhassa genlerin nasıl fonksiyon
gösterdiğini mekanik bir biçimde anlatan biyomedikal araştırmamıza yardımcı
olabilir."
İnsan Beynindeki Düzenleme Elementlerinin Büyük Bir Miktarı Pozitif Seçildi
SIB’deki ve Lozan Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, insan evrimi yoluyla
seçilen büyük miktardaki gen düzenleyici bölgeleri belirleyen yeni bir metodu
geliştirdiler. Doktora sonrası araştırmacısı ve araştırmanın tezinin başyazarı
olan Jialin Liu şunları söyledi: "İlk kez insan beyninin mide veya kalbe
nazaran daha yüksek seviyede pozitif seçimi deneyimlediğini kanıtladık. Bu
heyecan verici, çünkü artık bilişsel yeteneklere katkıda bulunan genomik
bölgeleri tanımlayabiliyoruz!"
Robinson-Rechavi ise Liu’nun sözlerini şöyle tamamladı: “Bunu doğrulamak
için de iki araştırmacı yapay zekâyla öğrenme modellerini deneysel veriyle
birleştirdi, gen düzenlenmesinde farklı dokulardaki düzenlenme dizilimleriyle
proteinlerin ne kadar güçlü bir biçimde ilişkili olduğunu deneyle ispatladı.
Daha sonra da araştırmacılar bizlere insan, şempanze ve goril arasındaki
evrimsel karşılaştırmaları gösterdi. Şimdi insan beynindeki gen ifadesini
kontrol eden pozitif seçilmiş bölgeleri biliyoruz. Ve kontrol eden genler
hakkında ne kadar çok şey öğrenirsek, bilişim ve evrim hakkındaki anlayışımız
da o kadar fazlalaşır ve kavrama gücümüz artar.”
Çeviren: Esin Tezer
https://www.sciencedaily.com/releases/2020/12/201216085039.htm’den alıntı
yapılarak çevrilmiştir.
