Yeni bir çift kulaklık almak için internette alışveriş
ettiğinizi hayal edin. Kulaklıkları almak için incelemeniz gereken pek çok
renk, marka ve özellik var. Siz oradaki beğendiğiniz herhangi bir modeli
seçebileceğinizi ve kararınızın kontrolünün de tamamen elinizde olduğunu
düşünüyorsunuz. Sonunda nihayet “Alışveriş sepetine ekle” butonuna
bastığınızda, bunları kendi özgür iradenizden dolayı yaptığınıza inanıyorsunuz.
Kulaklıkları incelerken beyin aktivitenizin hangi kulaklığı seçmek için aydınlandığını size söylediğimizi farz edin. Bu fikir hiç de ihtimal dışı değil! Nöro-bilim insanları seçiminizi yüzde yüz doğrulukla tahmin edemeyebilirler fakat araştırma, gerçekleşmesi yakın olan hareketin siz kararınızın bilincine varmadan saniyeler önce zaten beyin aktivitenizde var olduğu bilgisini kanıtladı!
Daha 1960’lı yıllarda yapılan çalışmalarda bile insanların
beyinlerinin basit, kendiliğinden oluşan bir hareketi yaptıklarında onlar
harekete geçmeden önce nöro-bilim insanlarının “Hazırlık Potansiyeli-Readiness Potential” diye adlandırdığı nöral
aktivite oluşumunu gösterdiği ispatlandı. 1980’li yıllarda nöro-bilim insanı Benjamin
Libet de bu Hazırlık Potansiyeli’nin kişinin yalnızca hareketinde değil, hareket
niyetinde bile var olduğunu bildirdi. 2008 yılında da bir grup araştırmacı,
gerçekleşmesi yakın olan bir kararın insanlar karar vermeye veya ne zaman veya
nasıl hareket etmeyi bildirmeden önce insanların beyinlerinde zaten 10 saniye
öncesinden var olduğu bilgisini keşfetti.
Birleştirilmiş araştırma, insanoğlunun bilinçli seçimler
yapma gücüne sahip olduğunu açığa kavuşturuyor fakat o faaliyet ve buna eşlik
eden kişisel sorumluluk hissi hiç de bilinmeyen şeyler değiller. Bilim
insanlarının bu faaliyeti Hazırlık Potansiyeli olarak gözlemleyip
gözlemlemediğine bakmaksızın beyinde meydana geliyorlar.
Dolayısıyla, Serebral makinenin içinde bir hayalet yok.
Fakat araştırmacılar olarak bu makinenin çok karmaşık, esrarengiz ve gizemli
olmasından ötürü “Özgür İrade” ve
“Özbenlik (Nefs)” gibi popüler kavramların işe yarar olup olmadığını
tartışıyoruz. Bu kavramlar kusurlu olsalar da, zihnin ve beynin çalışma
mekanizmasını düşünmemize ve hayal etmemize yardımcı oluyorlar.
https://www.scientificamerican.com/article/free-will-is-only-an-illusion-if-you-are-too/’den alıntı yapılarak çevrilmiştir.
Çeviren:
Esin Tezer
