Alzheimer Derneği'ne göre, şu anda 5 milyondan fazla Amerikalı Alzheimer hastalığıyla yaşıyor. Yaşlı Amerikalıların üçte biri bunama hastalığından ya da bunamanın farklı bir türünden vefat ediyor. O yaşlı kişiler ve onları seven insanlar için, unutkanlık ve bağımlı yaşamla birlikte gelen bu yavaş çöküş; yalnızca pahalı ve yürek parçalayıcı olmakla kalmaz, aynı zamanda da korkutucudur. Akrabalar da hastalığı kalıtım yoluyla alma konusunda endişe duyarlar.
Genetik faktör
Bilim adamlarının Alzheimer hakkında hâlâ daha bilmediği birçok şey vardır ve bu, kişinin riskinin ne kadar genetiğe dayandığını da kapsamaktadır.
Ulusal Yaşlanma Enstitüsü erken-başlangıçlı Alzheimer hastalığı teşhisinin tüm Alzheimer hastalarının yüzde 5'inden daha azını etkilediğini tahmin ettiğinde, doktorlar genetik bir bağlantının olduğunu gözlemlediler. 30 ila 60 yaş arasındaki insanlarda meydana gelen erken başlangıçlı Alzheimer, birkaç mutasyona (genetik değişime) dayanmaktadır. Eğer ana-babanızdan bir tanesi hastalığın mutasyonunu taşıyorsa, bu hastalığı kalıtım yoluyla almak için yüzde 50 olasılığa sahipsiniz. Eğer onu kalıtım yoluyla aldıysanız, erken-başlangıçlı Alzheimer hastalığına yakalanabilirsiniz.
Bununla beraber, eğer ailenizdeki büyükanne/büyükbaba veya sevilen bir kişi yaşlılığında Alzheimer hastalığına yakalandıysa, riskiniz azalır. Mayo Kliniğine göre, geç-başlangıçlı Alzheimer hastalığıyla ilgili olan en yaygın gen "Apolipoprotein E (APOE) ya da APOE e4" olarak adlandırılmaktadır. Genetik geç-başlangıçlı Alzheimer hastalığında bir rol oynasa da; mesele yaşam tarzı etkisi de dahil, birkaç faktöre dayanmaktadır.
Yaşam tarzı faktörü
Bilim adamları, Alzheimer hastalığının belirtilerini verdiğine inanılan beyindeki amiloid plakları veya düğümlerini kişi beyin taramalarında o hastalığın belirtilerini vermeden önce, hatta bazen onlarca yıl önce saptayabildiklerini keşfettiler.
UCLA Uzun Yaşam Merkezi direktörü ve "Alzheimer'ı önleme programı: Tüm yaşamınız boyunca beyninizi sağlıklı tutun" kitabının ortak yazarı Dr. Gary Small, “Bunu insanlara söylediğimde, bu onları korkutuyor. Öte yandan, bu bilgi kimin risk taşıdığını ve erken teşhis adaylarını keşfetme bakımından bizlere muazzam fırsat veriyor" diyor.
Bir hastanın belirtileri gelene kadar beklemek, epey pozitif etkiye sahip yaklaşımları sınırlandırır. Az fakat sayıları artan bir grup uzman, zihinsel çöküş ve Alzheimer hastalığı olmadan önce sağlıklı bir beyni korumaya çalışmanın çok daha etkili bir strateji olduğuna inanıyorlar.
San Francisco'daki Kaliforniya Üniversitesi'nde yakın zamanda yapılan bir çalışma; sağlıklı bir yaşam tarzını devam ettirmenin tüm dünyadaki 3 milyon kadar Alzheimer hastalığı vakasını ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 492,000 vakayı önleyebileceğini ileri sürüyor.
Alzheimer'ı önleyici yaşam tarzı değişimlerinin listesi oldukça uzun, fakat Dr. Small aşağıdaki dört tanesiyle başlamamızı öneriyor:
1. Bedeninizi hareket ettirin.
Fiziksel formda olmanın Alzheimer hastalığının riskini nasıl etkileyebileceğinin üzerinde yapılan çalışmalar, Alzheimer'ı önlemenin mümkün olduğunun bazı ikna edici kanıtlarını sunmuştur. Bilim adamları, egzersiz yapmanın beyne birden çok yarar sağladığına inanıyorlar.
Dr. Small, “Kalp ve damarlara ilişkin bir egzersizi yaptığınızda olan şey, kalbinizin oksijeni ve yapı maddelerini pompalamasıdır. Fakat, aynı zamanda beyninizdeki yeni hücrelerin çıkması için beyninize bir tür gübre gibi olan 'BDNF' diye adlandırılan bir şeyi, veya beyin kaynaklı nörotropik faktörü vücudunuzun üretmesini sağlar" diyor.
BDNF'ye ilaveten, beyin egzersiz boyunca endorfinleri üretir. Bu hormonlar; beyin sağlığını etkilediğine ve Alzheimer riskini ortadan kaldırdığına inanılan haleti ruhiyeyi düzeltici, ağrı kesici (analjezik) ve iltihap sökücü (anti-enflamatuar) işlevini görürler.
2. Zihninize meydan okuyun.
Bulmacalar, yeni bir lisan öğrenme, arkadaşlarla vakit geçirme, bu zihinsel aktiviteler beyinde muhafaza edilebilir ve hatta beyin sağlığını geliştirebilir. Yaşa bağlı beyin değişimleriyle mücadele etmede hafızanızı keskinleştirmek için olan teknikleri kullanma da bu "yaşlı anıları" uzaklaştırabilir.
Dr. Small, “Kitaplarımızdan birinde sunduğumuz ' Bak, dikkatini ver, bağlantıyı kur'du". 'Bak' dikkatinize odaklanmanız için bir hatırlatıcıydı; ‘dikkatini ver’ zihinsel enstantaneyi oluşturmak için bir hatırlatıcıydı ve ‘bağlantıyı kur’ da bu zihinsel enstantaneyi bağlamanın bir yoluydu, böylelikle bir anlama sahip olurlar. Eğer bir şey manalıysa, o, hafızada kalıcı olacaktır" diyor.
3. Stresi azaltın.
Stres, yaşamda vardır. Onu tamamen ortadan kaldıramayabiliriz ama onunla başa çıkabiliriz. Ve, Alzheimer hastalığına yakalanma riskiniz hakkında endişeleniyorsanız Dr. Small'un bir tavsiyesi var: Stresi durdurun! Endişelenmenin kendi de bir tür stres şeklidir, dolayısıyla hafıza kaybına endişelenme aslında keskin bir zekâya sahip olma olasılıklarınızı azaltır.
Diğer önleme stratejilerinde de olduğu gibi stresi hafifletme, zaten bunamaya yakalanmış olan insanlarda etkili bile olabilir. Los Angeles, Kaliforniya Üniversitesi'nde ve Buck Yaşlanma Araştırmaları Enstitütüsü'nde yakın zamanda yapılan bir deneyde, stresi azaltmak için günde iki defa meditasyon yapmanın Alzheimer hastalarındaki bazı hafıza kayıplarını geriye getirmeye yardımcı olabildiği keşfedilmiştir.
4. Sağlıklı yiyin.
Geçmişte yapılan bir araştırma aşırı şişmanlıkla bunama riski artışının bağlantılı olduğunu göstermiştir. British Medical Journal'da yayımlanan yakın zamandaki gözlemsel bir çalışma, 30lu yaşlarında aşırı şişman olan kişilerin bunama riskini üç kat daha fazla taşıdığını ileri sürmüştür.
Small; daha fazla meyve ve sebze yemek, Omega 3 yağları almayı arttırma ve kilonuzu kalori kontrolu yoluyla kontrol altında tutmanın da Alzheimer'a karşı koruyan iyi alışkanlıklar olduğunu söylüyor. Bu beslenmeyle ilgili değişimler, yalnızca beyin sağlığını değiştirme potansiyeline sahip olmakla kalmazlar; fiziksel sağlığınızı ve yaşam kalitenizi de geliştirmeye yardımcı olabilirler.
Ve hatırlayın: Sigara içmemek, yeteri kadar dinlenmek, uygun tıbbi bakımı sağlamak ve kafanızı darbelerden korumak da siz yaşlandıkça zihninizi sağlıklı tutacaktır.
Bu ipuçlarının anahtarı: İpuçları fiziksel sağlığınıza olduğu kadar zihinsel zekânıza da iyidirler. Small'a göre, yaşınız ne olursa olsun, 'şimdi' başlamak için en iyi zamandır.
Small, “Bunun için hiçbir zaman çok erken değildir, hiçbir zaman da çok geç değildir" diyor.
http://www.foxnews.com/health/2014/11/21/preventing-alzheimers-4-ways-to-cut-your-risk/ 'den çevrilmiştir.
Çeviren: Esin Tezer
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder